Tıbbi ve Aromatik Bitkiler
Dünyamız 21.yy ‘a gelene kadar karnını doyurmak düşüncesi hakim olmuş olup, savaşlardan ve kitlesel yoksunluktan biraz uzaklaşmakla beraber daha iyi bir yaşam arayışına girmiştir. Daha iyi bir yaşam, sağlıklı ve uzun ömürlü bir yaşam demektir.
- Kimyasal Sınıflandırma
Bitkilerin bünyesinde bulunan etkili maddelerin yapılarına göre olan sınıflandırma şeklidir. Daha çok farmakognozide kullanılır.
- Uçucu Yağ Bitkileri; Anason, Maydonoz, Nane
- Acı Madde İçerenler; Vermut, Gentiyan
- Glikozit İçeren Bitkiler; Digitalis, Adasoğanı
- Saponin İçeren Bitkiler; Çöven, Saponaria, Hedera Helix
- Alkaloit İçeren Bitkiler; Datura, Atpora, Haşhaş, Nicotiana
- Flavonoit İçeren Bitkiler; Silybum, Verbascum
- Tanen İçeren Bitkiler; Hammelis, Quercus
- Tüketim ve Kullanımlarına Göre Sınıflandırma
- Meşrubat, Bitki Çayları ve Uyarıcı Bitkiler; Çay, Kahve, Tütün
- Baharat Bitkileri; Karabiber, Hardal, Kekik
- İlaç Bitkileri; Digitalis, Atropa
- Parfüm Bitkileri; Lavanta, Gül
- Zamk ve Müsilaj Bitkileri; Akasya, Astragalus, Plantago
- Reçine Bitkileri; Sığla Ağacı, Ferula
- Tanen Bitkileri; Sumak, Meşe
- Boya Bitkileri; Kök Boya, Bixa, Alkana Tinctorium
- İnsektisit Bitkileri; Phyretrum, Anabasis, Neem Ağacı
- Mum Bitkileri; Jojoba, Myrica
Sekonder Metabolitler
Bitkiler büyümeleri ve gelişmeleri sırasında işlevleri olmayan çok sayıda ve çeşitli organik bileşikler üretirler. Bu maddeler sekonder metabolitler, ikincil ürünler veya doğal ürünler olarak adlandırılırlar.
Bitkilerde meydana gelen fotosentez, solunum, çözünmüş madde aktarımı, taşınım, protein sentezi, sindirim, karbonhidrat, protein ve lipitlerin oluşumunda sekonder metabolitlerin genellikle doğrudan rollerinin olmadığı görülür. Sekonder metabolitler bitkiler aleminde sınırlı, bazı bitkilerde dağılım gösterir.
Bu özellikleri ile primer metabolitlerden (amino asitler, şekerler, vb.) ayrılırlar. Primer metabolitler tüm bitkilerde bulunurken sekonder metabolitler bazı bitkilerde bulunur.
Dünyadaki tüm bitkilerin 320 bin adet olduğu düşünülmektedir. Bunlardan 270 bininin bilindiği belirtilmektedir. Bunlardan da 70 bininden yararlanıldığı, yaklaşık 3 binin besin kaynağı, 25 bin kadarının tedavi amaçlı kullanıldığı, 5 bininin endüstriyel amaçlar için kullanıldığı, 15 bin kadarının da süs bitkisi olduğu uzmanlar tarafından söylenmektedir.
Dünya ticaretinde en çok konu olan tıbbi aromatik bitkiler; kahve, susam, sarımsak, kırmızı biber, yenibahar, karabiber, yeşil çay, hardal tohumu, haşhaş tohumu, zencefil, salep ve kimyon dur.
Yeryüzünde bu bitkilerin dağılışı eşit değildir. Tropik bölgeler tür çeşitliliği bakımından en zengin yerler olarak gösterilmektedir. Kutuplara doğru tür sayısı azalmaktadır. Tür bakımından en zengin yerler Güney Amerika’nın Kuzey kesimleri ile Endonezya takımadalarıdır.
Dünya ticaret hacmi ve değeri konusunda en sağlıklı ve güvenilir veriler Cenevre’de ki Uluslararası Ticaret Merkezi (UN Comtrade) bilgi bankasından elde edilebilmektedir.
Dünyada tıbbi ve aromatik bitki dış alımı yapan ülkeler içerisinde olan ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Çin, Hindistan gibi ülkeler aynı zamanda bir çok bitkinin de dış satımını yapan ülkeler arasındadır.
Dünyada popüler kullanılan tıbbi bitki sayısı 4-6 bin, ticareti yapılan tür sayısının 3 bin civarında olduğu belirtilmektedir.